Đầu thế kỉ 20, thuyết hành vi trở thành hướng tiếp cận thống trị tâm lý hoc Hoa Kỳ. Tuy nhiên các nhà tâm lý học châu Âu lại đi theo một hướng khác. Điều này phần lớn do ảnh hưởng từ Sigmund Freud, người với những lí thuyết tập trung vào tâm bệnh học và điều trị thay vì nghiên cứu quá trình tâm trí và hành vi.
Freud từng làm việc với nhà thần kinh học người Pháp Jean Martin Charcot. Ông chịu ảnh hưởng từ Charcot trong việc sử dụng thôi miên điều trị hysteria. Trong thời gian học với Charcot ông nhận ra tầm quan trọng của vô thức. Một vùng tư duy vô ý thức mà ông thấy là chìa khoá giải thích hành vi của chúng ta.
Freud tin rằng việc tiếp cận vùng vô thức bằng cách trò chuyện với bệnh nhân sẽ có thể đem những kí ức đau khổ, bị ẩn dấu lên tầng hữu thức. Nơi bệnh nhân có thể hiểu được chúng, nhờ đó giảm trừ được những triệu chứng.
Những liệu pháp tâm lí mới
Tư tưởng Freud phổ biến khắp châu Âu và Hoa Kỳ. Ông thu hút một số người tại Hiệp hội Phân tâm học thành Vienna, trong đó có Alfred Adler và Carl Jung. Tuy nhiên, cả hai không đồng ý với một số quan điểm của Freud. Họ phát triển lí thuyết về tâm động học của riêng họ trên nền tảng của Freud. Những nhà trị liệu nổi tiếng thậm chí cả con gái của Freud cũng tách khỏi ông.
Tuy có bất đồng quan điểm như vậy, nhưng tư tưởng của Freud được các nhà phân tâm học sau này hiệu chỉnh chứ không bác bỏ hẳn.
Cho đến sau thế chiến thứ 2
Trong những năm 1950, hiệu pháp tâm lý dòng Freud vẫn được thực hành bởi các nhà trị liệu. Đặc biệt là tại Pháp. Nhưng những liệu pháp mới đã xuất hiện để đem lại thay đổi thật sự trong đời sống các bệnh nhân.
Liệu pháp tâm lý nhận thức
Các nhà tâm lý học nhận thức xem phân tâm học là phi khoa học và lí thuyết của nó là không thể chứng minh được. Một trong những khái niệm chủ chốt của phân tích dòng Freud- kí ức bị dồn nén- bị Paul Watzlawick đặt nghi vấn. Và tính xác thực của mọi loại trí nhớ được Alizabeth Loftus cho thấy là không chắc chắn.
Trong khi đó, tâm lý học nhận thức đưa ra được những liệu pháp tâm lý dựa trên bằng chứng. Như liệu pháp hành vi cảm xúc hợp lí ( REBT) của Albert Ellis và liệu pháp nhận thức của Aaron Beck.
Sự nhấn mạnh của Freud vào sự phát triển thời thơ ấu và phát triển cá nhân. Đã gợi hứng nhiều cho tâm lý học phát triển và tâm lý học xã hội. Vào cuối thể kỉ 20, các nhà trị liệu đã hướng sự chú ý tới môi trường gia đình. Trong khi, một số khác tập trung vào áp lực xã hội.
